Gluren bij de buren in Zwolle: ‘Feest van herkenning’
De tweede fase bij Stadsdijken verloopt ‘prettig saai en voorspelbaar’, ervaart het projectteam van waterschap Drents Overijsselse Delta (WDOdelta). Bij de Stadsdijken werkt het waterschap samen met Dura Vermeer en Ploegam (werkend onder de naam Dijkzone Alliantie Zwolle) in twee fasen aan 7 kilometer dijkversterking van de IJssel dwars door Zwolle. ‘Samen doorgronden van fase 1 is de slimste aanpak bij een complex bouwproject.’ Hoe pakken collega’s dat aan? Mobilis ging gluren bij de buren.
Sparren
‘Een feest van herkenning’ en ‘inspirerend', was de breed gedeelde reactie van Mobilis-collega’s na afloop van het projectbezoek aan de Stadsdijken in Zwolle van Waterschap Drents Overijsselse Delta. Een bont gezelschap met onder meer van projectmanagers, tendermanagers, ontwerpleider en procescoördinator trotseerde een pittige storm om op de dijk langs het Zwarte Water met eigen ogen te aanschouwen hoe wordt gewerkt op een smalle strook langs het water aan de dijkversterking. Zonder uitzondering zijn zij in hun verschillende rollen betrokken bij twee-fasen-projecten in bouwteam, twee fasen-aanpak of NEC4.
In Zwolle zijn shovels en keepers in de weer, vlak naast fietspaden, woonwijken, een kinderdagverblijf en diverse bedrijven, waaronder de Scaniafabriek waar dagelijks 200 nieuwe vrachtwagens van de band rollen. Oh ja, en ook nog een Natura2000 gebied met bevers en de uiterst zeldzame Witsnuitlibel. Poorten en hubs markeren de afslagen voor het werkverkeer langs het tracé van ruim 7 kilometer. De tweede fase - de realisatiefase - is sinds de zomer van 2023 buiten van start gegaan en in volle gang. Oude dijken en nieuwe dijken lopen in elkaar over. Op veel plekken zijn de gemiddeld 10 meter lange damwanden al geslagen of gedrukt. ‘Feitelijk loopt het project op rolletjes, volgens het ontwerp en zonder grote verrassingen. Het lijkt bijna saai, maar we hebben al afgesproken dat we alert moeten blijven’, krijgt het gelegenheidsteam te horen van projectmanager Peter Staats en omgevingsmanager Edgar de Bruijn, beiden van het projectteam WDODelta. Eind 2027 moet het werk helemaal klaar zijn.
De aftrap is in de Infokeet aan de Industrieweg. WDOdelta heeft de trend gezet voor de twee fasen aanpak. Project Stadsdijken werd in 2019 al in twee fasen op de markt gezet, ver voordat de bouwteam-hype voor bouwprojecten losbarstte. Het projectteam vindt het belangrijk om opgedane kennis te delen, ervaringen uit te wisselen en te sparren over wat goed en minder goed bevalt. En dat is precies wat gebeurde.
Geen losse eindjes
Vier jaar had het gezamenlijke team nodig om de eerste fase op de rails te krijgen. De collega’s van Mobilis vinden vier jaar voorbereiden en ontwerp uitwerken aan de lange kant, geven ze terug. ‘De gewijzigde stikstofregels en de planuitwerking tot en met het UO (Uitvoeringsontwerp) hebben een extra jaar gevergd. Bij elkaar best lang, maar het was echt met elkaar meedenken en volop benutten van de eerste doorgrondingsfase. Geen losse eindjes meer voordat je begint met fase twee. Dat kost tijd, maar die investering betaalt zich dubbel en dwars terug. We wilden bewust niet de laagste prijs, maar juist de laagste kosten voor ons project. Voor aanvang was juist ‘ontsporing van ons project’ ons toprisico. We hadden de Ring A7 Groningen als recent voorbeeld van hoe een project kan ontsporen en tijdens de uitvoering moet worden bijgestuurd’, geeft Peter grif toe. ‘Vaak krijgt de goede samenwerking veel aandacht bij dit project, met veel vertrouwen en goed afstemmen. Dat is natuurlijk belangrijk, zoals bij elk bouwproject, maar uiteindelijk gaat het om efficiency en het voorkomen van ‘rework’. Wij hebben in de PU-fase slechts twee wijzigingen gehad – zogenoemde VTW’s - ten opzichte van ons ontwerp en dat scheelt veel potentiële discussie en gedoe. Daar ligt de kracht van twee fasen. Dat wij als opdrachtgever het goedkoopste uit zijn en maximaal profiteren van de interactie en kennis uit de markt. Dat is de echte drijfveer om deze contractvorm in twee fasen verder uit te rollen bij alle complexe bouwprojecten.’ Hij gruwelt van meer hybride varianten van twee-fasen-contracten die niet de beoogde voordelen benutten: ‘Generiek wil ik nog kwijt dat het contract van Stadsdijken niet alleen voorloper was in de tweefasen-aanpak, maar als ik dit met het gemiddelde in de markt vergelijk ook veel scherper en consequenter is vormgegeven. Dat betekent grote verantwoordelijkheid voor de opdrachtgever, maar wel in een realistisch evenwicht. Opdrachtgevers doen zichzelf daarmee echt tekort.’
Een droomscenario
Dit project met twee VTW’s in de PU-fase en nauwelijks discussie, een droomscenario voor de Mobilis collega’s. Te vaak bestaat de neiging om toch alvast te beginnen, niet zelden ingegeven door strakke planningen of afspraken met de omgeving. Natuurlijk gaat ook in Zwolle niet alles vanzelf en zijn er spannende momenten geweest. ‘Het bijbenen van de inflatie is onze grootste uitdaging.’ Een twee fasen aanpak is in de basis hard werken en elkaar in de gezamenlijke bouwkeet steeds opzoeken. Peter geeft een inkijkje in het weerbarstige proces om P50 en P85 rond te krijgen, elkaar scherp te houden, het mitigeren van risico’s, het werken met kostentafels, het ‘meenemen’ van bestuurders en het wisselen van sleutelfiguren. Onderwerpen die aan de orde komen bij elk bouwteam. Overeenstemming over ontwerp, technieken en fasering zijn belangrijk, maar hangen steeds samen met externe factoren in de omgeving.
In de basis is een dijkversterking technisch relatief eenvoudig. Recht toe, recht aan: Ophogen en klaar, zou je denken. Edgar: ‘Het is de omgeving dat het project complex maakt. We hebben te maken met 27 grondeigenaren die niet allemaal even blij zijn met ingrijpende werkzaamheden, vaak letterlijk in de voor- of achtertuin. Het heeft enorm geholpen dat we al drie jaar van te voren om tafel konden met belangrijke stakeholders en afspraken konden voorbereiden en toetsen. Veel zakelijke partijen zien het nut van het hoogwaterbeschermingsprogramma, maar hebben – begrijpelijk – zorgen over hun bedrijfsvoering. Zo waren we bij Scania welkom tijdens de vier weken zomersluiting van de fabriek. Bij de buren waren trillingen een bedreiging voor het bedrijfsproces en weer een andere partij was bang voor hinder bij de afmeerlocatie van schepen.’ De omgevingsmanager heeft veel koffie gedronken: ‘Het kinderdagverblijf in een oude boerderij op de dijk heeft een half jaar elders moeten bivakkeren, maar heeft daardoor konden de kinderen wel ongestoord slapen. Vaak ging de uitvoerder van de combinatie al mee om scenario’s ter plekke te toetsen op haalbaarheid en uitvoerbaarheid. Zo veel mogelijk direct duidelijkheid over ja, nee of misschien. Dat heeft gezorgd voor veel goodwill van de omgeving. Het is opvallend om te zien dat bewoners soms meer vertrouwen hebben in de toezegging van een gerenommeerde bouwer die weet hoe het ‘buiten’ werkt dan in het waterschap. Dat is winst.’
Tien geleerde lessen tweefasen Stadsdijken:
- Twee fasen heeft echt meerwaarde: geen losse eindjes in de tweede fase.
- De kracht van de eenvoud: Ondanks grote verantwoordelijkheid voor OG een erg eenvoudig, maar zeer evenwichtig contract. Dit geeft mensen de ruimte en de vrijheid zich op de inhoud te concentreren.
- Maximale transparantie over kosten: Noodzakelijk omdat in de aanbesteding geen prijs is uitgevraagd.
- Projectmanagement is informatiemanagement: Een samenhangend systeem van BIM-GIS-Relatics Sharepoint is hierbij behulpzaam.
- Ga vroegtijdig in gesprek met belangrijke stakeholders.
- Overweeg een Kabel & Leidingenalliantie: heeft goed en efficiënt gewerkt.
- Je werkt anders: Let op houding & gedrag bij nieuwe collega’s.
- Zorg voor checks & balances, o.a. met een kostentafel.
- Zorg voor mandaat bij bestuurders.
- Vier successen.
Whitepaper 1 + 1 Fasen = 2 x Slimmer
2-fasen aanpak in de bouwpraktijk bij Mobilis
De whitepaper 1 + 1 Fasen = 2 x Slimmer onderzoekt de praktijk van de 2-fasen aanpak bij Mobilis. Aan de hand van concrete voorbeelden laten we zien wat de meerwaarde is en wat (nog) valkuilen zijn. Het hoe en waarom, met tips & trucs en inspiratie.