Zuivering Zwanenburg in 2025 verdubbeld in capaciteit
Zuiveren en verbouwen tegelijk
Het tijdelijke twee verdiepingen tellende gebouw van de projectorganisatie oogt nog hagelnieuw, maar is al bijna tien maanden in gebruik. Het een ‘bouwkeet’ noemen zou een belediging zijn. ‘Modderige schoenen buiten laten staan’ staat er op een bordje bij de deur. Binnen ruikt het naar het verse hout van de bouwmarkt. Bedrijvigheid alom, alle bureaus zijn bezet. Op de beeldschermen zijn tekeningen van ontwerpen te zien. Achter het bureau van projectleider Douwe Bijlard van Mobilis hangt een planning. “We zijn prima op schema”, klinkt het tevreden, als hem naar de voortgang van het project wordt gevraagd. Ook contractmanager Jasper Smulders van het Hoogheemraadschap van Rijnland en projectmanager Mike Riechelman van Croonwolter&dros komen erbij.
Bijlard deelt helmen, veiligheidslaarzen, reflecterende hesjes en H2S-detectoren uit. Veiligheid voorop. De rondleiding kan beginnen. Via het beveiligde toegangspoortje gaan we een-voor-een naar de bouwplaats. Zuivering Zwanenburg staat onder een fanatiek voorjaarszonnetje. De zuivering ligt aan de noordkant van de Haarlemmermeerpolder, onder de rook van Schiphol. Jumbo’s vliegen af en aan. Om ons heen raast het verkeer over de snelwegen A4 en A9. Eenmaal de trap op staan we meteen op het dak van de anaerobe tank en hebben we een mooi uitzicht over de klassieke afvalwaterzuivering op basis van zuurstof en actief slib. Links van ons staan drie borrelende beluchtingstanks, aan de rechterkant is een vierde beluchtingstank in aanbouw. Verderop staan de vertrouwde grote ronde nabezinktanks. Zes stuks in totaal. Erachter is een zevende nabezinktank in aanbouw. Ook daar is de fundering van gereed. Het contrast tussen de bestaande installaties die vol in bedrijf zijn en de nieuwe tanks in aanbouw geeft meteen de kern van het project bloot: tijdens de verbouwing moet het zuiveren doorgaan. Een stevige uitdaging, zeggen de drie mannen in koor. Als nieuwe onderdelen klaar en in bedrijf zijn, worden bestaande onderdelen schoongemaakt en gerenoveerd. Intussen wordt de afvalwaterzuivering op de betonnen onderdelen na volledig gestript en krijgt ze naast de twee aanvullende tanks compleet nieuwe elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Er zijn welgeteld twaalf ombouwmomenten in de twee jaar durende realisatiefase, geeft Bijlard aan.
Afvalwatersysteem
De uitbreiding en renovatie van de zuivering is onderdeel van het Afvalwatersysteem (AWS) Zwanenburg. Twee bestaande rioolwaterzuiveringen van Rijnland in Haarlem-Schalkwijk en Heemstede zijn zwaar verouderd en worden vervangen door transportgemalen. De vernieuwde zuivering in Zwanenburg gaat het afvalwater uit deze gemeenten verwerken. De capaciteit groeit van 165.000 naar 305.000 i.e. en van 5400 naar 8400 m3/uur. Het slib gaat vanuit Zwanenburg via een nieuwe persleiding naar awzi Haarlem-Waarderpolder aan de oostkant van Haarlem, waar het wordt vergist. Voor het nieuwe leidingnet en de bouw van transportgemalen staan de bedrijven BAM Energie & Water en VOBI Infra aan de lat.
In het najaar van 2024 moet volgens het contract de testfase van het AWS van start gaan (totale investeringskosten, inclusief nieuwe transportnet en gemalen: circa 100 miljoen euro). De verbouwing van zuivering Zwanenburg wordt volgens planning in maart 2025 afgerond. Mobilis verzorgt het civieltechnische en bouwkundige werk, Croonwolter&dros de elektrotechnische installaties en de procesautomatisering en RWB Water de watergerelateerde werktuigbouwkundige installaties. In het consortium onder hoofdaannemer Mobilis werken verder de ingenieursbureaus TAUW en Sweco mee (dit laatste bedrijf is niet betrokken bij de verbouwing van de zuivering in Zwanenburg). Mobilis en Croonwolter&dros voerden in korte tijd maar liefst vijf renovatieprojecten van rwzi’s in ons land uit, “maar dit is wel een erg bijzondere klus”, zegt Bijlard. “Alle stappen moeten haarfijn op elkaar aansluiten.”
Een team vanuit het hoogheemraadschap en de deelnemende bedrijven hebben voor de opstartfase van het project acht weken lang uitgebreid met elkaar gespard. “Dat was zeker een investering, maar dat betaalde zich terug in een vliegende start”, blikt Bijlard terug. Daarnaast werden de ontwerpen van vernieuwde zuivering gevisualiseerd in 3D om onder meer knelpunten te kunnen constateren. Met VR-brillen werden ook medewerkers van het hoogheemraadschap in het nieuwe ontwerp meegenomen. “Zoiets doen we steeds vaker bij projecten”, legt Bijlard uit. Smulders voegt toe: “Dat was alleen al nuttig omdat je er zo voor kunt zorgen dat de operators van de zuivering straks overal goed bij kunnen. Mede dankzij VR hebben we in het ontwerp de puntjes op de ‘i’ kunnen zetten.”
Vlnr: Jasper Smulders, Douwe Bijlard en Mike Riechelman
Bypass
Op de plek van de nieuwe beluchtingstank zijn medewerkers van Mobilis bezig met het verankeren van een transportbuis in de grond. Over de wapening van de talrijke betonpalen zijn felblauwe plastic emmers voor de veiligheid bevestigd. Drie nieuwe lavafilters staan in slagorde gereed om ongewenste geuren van het zuiveringsproces te bestrijden. In de nieuwe boosterput zijn betonvlechters druk aan het werk. De put is nodig om de afvoer van de straks verdubbelde hoeveelheid effluent van 8400 m3/uur te kunnen waarborgen en wordt voorzien van een pomp om het gezuiverde water een extra push te geven door de transportleiding naar de Ringvaart om de Haarlemmermeerpolder, waarop wordt geloosd. Naast de boosterput in aanbouw is een bypass aangelegd, om het afvalwater tijdelijk via een poldersloot en het gemaal Lijnden naar de Ringvaart te transporteren. “Aan de bypass hebben we veel aandacht besteed”, vertelt Smulders. “Die is cruciaal om tijdens de verbouwing in hoge debieten te kunnen blijven zuiveren.” Riechelman en zijn collega’s van Croonwolter&dros hebben binnenkort het ontwerp voor de procesautomatisering gereed. Als Rijnland daar groen licht op geeft, kan het bedrijf het bestaande SCADA-systeem aanpassen. Het systeem wordt uitgebreid met nieuwe software en samen met het hoogheemraadschap in een testomgeving getoetst, voordat ze in het SCADA- systeem wordt geladen. “De nieuwe procesautomatisering maken we volledig bedrijfsklaar. We gaan niet telkens bij-programmeren. Als een onderdeel van de zuivering gereed is, halen we in het systeem het vinkje hierbij weg en kan het in gebruik worden genomen.” De debietmeters in het ontvangstgebouw vormen het vertrekpunt voor het automatiseringssysteem. Vandaaruit wordt bepaald wat de instellingen van de achterliggende systemen moeten zijn, om het volume aan influent te kunnen zuiveren.
Ook het aanleggen van de elektrische installatie en kabels is een bijzondere uitdaging, vervolgt Riechelman, in dit geval vanwege de spanningsvoorziening. Tussen de bestaande installatie door komt een nieuwe laag aan meet- en regeltechniek met apparatuur en bekabeling. “Het afschakelen van de oude en de ingebruikname van nieuwe stroomkabels vereist precieze aandacht vanwege de veiligheidsrisico’s voor de medewerkers ter plekke. “Dat werkt heel nauw. Niet eerder heb ik dat zo intensief in een project meegemaakt."
Energiebesparing
Croonwolter&dros verzorgt ook de koeling en de verwarming in het bedrijfsgebouw, merkt Riechelman op. Het vernieuwde gebouw wordt aardgasvrij dankzij zonnepanelen en warmtepompen, "en er komt ledverlichting, niet alleen in de gebouwen maar ook op het terrein”, voegt hij toe. De grootste duurzaamheidswinst komt op het conto van de nieuwe blowers van de beluchtingstanks. De oude blowers waren goed voor tachtig procent van de energieconsumptie van de zuivering. “De nieuwe modellen zijn veel energie-efficiënter”, zegt Bijlard. Volgens de prognoses levert de modernisering van de zuivering zo’n vijftien procent energiebesparing op. In het hele land gaan op dit moment waterzuiveringen op de schop. De inzet is gericht op een ‘vierde zuiveringstrap’ voor het verwijderen van microverontreinigingen. Een van de eisen vanuit Europa in de vernieuwde richtlijn voor stedelijk afvalwater. Hiervoor zijn tal van nieuwe zuiveringstechnieken beschikbaar.
Ook moeten veel zuiveringen worden aangepast voor de verwijdering van nutriënten, de gewenste verhoogde inzet vanuit de Kaderrichtlijn Water (KRW). Bij de uitbreiding van de zuivering Zwanenburg is zo’n moderniseringsslag niet aan de orde. Rijnland heeft rwzi Leiden Noord uitgerust met een vierde trap, en mogelijk volgen er meer zuiveringen, maar dat zijn echte pieklocaties. Zuivering Zwanenburg voldoet aan de stikstof- en fosfaatnormen, en dat zal ook na de renovatie het geval zijn. “Deze technische innovaties zijn hier niet nodig, maar mocht dat wel zo zijn dan is er nog ruimte beschikbaar”, wijst Smulders over het uitgestrekte terrein.
